![]() |
|||||||||||
HSM 89 'Nestor' (uit 1880)
|
|||||||||||
Info over de locomotief: |
|||||||||||
|
Tussen 1878 en 1883 werden 29 stoomlocomotieven geleverd aan de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij. De gehele serie kreeg de bijnaam 'Tiender'. Te danken aan de stroomspanning van 10 atmosfeer die de locomotief kan hebben. De 89 werd in 1880 geleverd. De HSM gaf als enige spoorwegmaatschappij zijn locomotieven namen. De 89 kreeg de naam 'Nestor'. De locomotieven hadden een opvallend houten machinistenhuis in plaats van een metalen. De machinisten werden hierdoor 'Woonwagenbewoner' genoemd. De locomotieven waren ook voorzien van baanruimers waar bezems aan bevestigd konden worden om het spoor sneeuwvrij te maken. In het begin waren treinen niet voorzien van een remsysteem waarmee de gehele trein geremd kon worden. De locomotief kon alleen zijn eigen remmen bedienen. Aangezien dit niet genoeg remkracht was voor een hele trein, waren er verdeeld over de treinen een of meerdere voertuigen aanwezig die wel voorzien waren van remmen en remhuisjes. In de huisjes zaten remmers die hun rijtuig of wagon konden laten remmen. In 1869 werd het Westinghouse-remsysteem uitgevonden. Dit systeem bestaat uit een luchtleiding die door de gehele trein gaat. Ieder voertuig in de trein heeft zijn eigen remmen die door de remleiding aangestuurd kunnen worden. Dit nieuwe remsysteem is veel veiliger dan het oude systeem. Door de Westinghouserem kunnen reizigers aan de noodrem trekken en een snelremming laten uitvoeren. Als een koppeling zou breken, voert de trein ook automatisch een snelremming uit. Door het remsysteem kunnen treinen sneller rijden en zwaarder worden, terwijl de remweg gelijk blijft. In de tientallen jaren die volgden werden alle voertuigen voorzien van deze rem. Tegenwoordig is dit remsysteem verplicht voor iedere trein. De HSM 89 was bij zijn bouw in 1880 nog niet voorzien van dit remsysteem. De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) en de Staatsspoorwegen (SS) waren bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918) door eerdere fusies en het overnemen van de exploitatie van andere spoorbedrijven de grootste spoorvervoerders in Nederland. De bedrijven concurreerden hevig met elkaar, maar vanwege de oorlogsdreiging werden beide spoorbedrijven tijdens de oorlog onder militair gezag geplaatst. Vanwege de tekorten door de oorlog richten de HSM en SS per 1 januari 1917 een nieuw samenwerkingsverband op: de Nederlandsche Spoorwegen (NS). Onder het nieuwe samenwerkingsverband werkten de bedrijven nog beter samen. In 1921 werd al het spoorwegmaterieel omgenummerd naar nieuwe nummerschema's van de NS. Vanaf eind jaren '20 begon NS met het invoeren van haar eigen huisstijl op het materieel om zo de verschillende huisstijlen te vervangen. Er werd gekozen om alle treinen donkergroen te schilderen. NS koos voor een donkere kleur, zodat de treinen minder vies werden. Na de oorlog kregen de treinen en trams hevige concurrentie van bussen, personenauto's, fietsen en vrachtwagens. Andere kleinere, nog bestaande spoorbedrijven lieten vanwege de verliezen hun exploitatie overnemen door de NS. Per 1 januari 1938 werden alle vervoerders waarvan NS de exploitatie verzorgde geheel gefuseerd en was NS nog het enige spoorbedrijf dat op het hoofdspoor reed. Op de tram- en lokaallijnen reden nog wel andere bedrijven. De HSM 89 kreeg in 1921 het NS-nummer 1010. In 1924 begon NS met het terzijde stellen van de serie stoomlocomotieven. In 1935 werd de laatste aan de kant gezet. De 1010 bleef bewaard en werd geschonken aan het Spoorwegmuseum. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stonden de NS-stoomlocomotieven 705, 1010, 1326 en 1604 in een loods in Roosendaal. Alle vier de locomotieven waren aangewezen om door het Spoorwegmuseum bewaard te worden. In februari 1943 werd de loods waar de locomotieven in stonden gebombardeerd. De vier stoomlocs werden toen overgebracht naar Maastricht. Op 8 september 1944 werden de locomotieven nog eens gebombardeerd, deze keer door terugtrekkende Duitsers. De vier zwaar beschadigde locomotieven zijn gelukkig door de NS-hoofdwerkplaats Tilburg aan de hand van de originele bouwtekeningen en oude foto's allemaal gerestaureerd naar hun afleveringsstaat. De 705, 1010, 1326 en 1604 keerden respectievelijk terug als de SS 13, HSM 89, SS 326 en de NRS 107. Na hun uitvoerige restauraties werden de locomotieven naar het Spoorwegmuseum in Utrecht gebracht. De HSM 89 heeft vanwege haar cultuurhistorische waarde de hoogste A-status toegekend gekregen binnen het Nationaal Register Railerfgoed. |
|||||||||||
Voor het vele rangeerwerk staan de Mat'36 252, HSM 89 en de Plan-V 876. Grote rangeerklus in het Spoorwegmuseum, 13 januari 2025. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
De HSM 89 staat midden in de grote ijsbaan in het Spoorwegmuseum tijdens het Winter Station 2024. 22 december 2024. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
De HSM 89 'Nestor' uit 1880 staat tentoongesteld. Open Trein Festijn, 26 mei 2022. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
Detailfoto's van de HSM 89. 26 mei 2022. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
![]() |
![]() |
||||||||||
![]() |
|||||||||||
![]() |
![]() |
||||||||||
![]() |
|||||||||||
De Nestor staat middenin de schaatsbaan tijdens Winter Station 2010. 17 december 2010. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
![]() |
|||||||||||
Nogmaals de Nestor middenin de schaatsbaan tijdens Winter Station 2010. 17 december 2010. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
De drie oudste stoomlocomotieven van Het Spoorwegmuseum naast elkaar. Van links naar rechts: De SS 13 "De Bril" , HSM 89 "Nestor" en de SS 326 "Grote Groene". © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
HSM 89 "Nestor". © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
Een frontlicht van de Nestor. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
Fabrikant A. Borsig uit Berlijn. 1880. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
Bijzonder aan deze serie locomotieven is dat het machinistenhuis van hout is gemaakt en niet van het gebruikelijke metaal. Daarom kreeg de machinist als bijnaam: "Woonwagenbewoner". © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
Ook zitten er, zoals bij alle locomotieven, op de Nestor zogenaamde aspotten (hier links op de foto). Dit zijn potten met olie en woldraad of vilt om de assen te smeren. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
![]() |
|||||||||||
De Nester HSM 89 en het rijtuig van Koning Edward VII uit Ierland naast elkaar tijdens de tentoonstelling "Royal Class". 14 april 2010. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
![]() |
|||||||||||
Een close-up van de HSM 89. 14 april 2010. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
![]() |
|||||||||||
Een drietal dames voor stoomloc Nestor. 14 april 2010. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
![]() |
|||||||||||
De Nestor in Het Spoorwegmuseum. 27 mei 2005. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||
![]() |
|||||||||||
De Nestor, nog in het "oude" Spoorwegmuseum. 17 april 2003. © TreinenInNederland.nl |
|||||||||||